سرنوشت‌باوری چیست و از چه جهت اهمیت دارد؟ سرنوشت‌باوری یا تقدیرگرایی (Fatalism) باوری است که براساس آن تمام رویدادها و اعمال در استیلای تقدیر و سرنوشت قرار دارند. در این گرایش فرد می‌بایست پیامد اتفاقات را بپذیرد و بداند برای تغییر نتیجه‌ی امور قدرتی ندارد زیرا اتفاقات و رویدادهای زندگی همه توسط قدرتی برتر تعیین می‌شوند که فرد کنترلی روی آن ندارد.

دیدگاه سرنوشت‌باور ممکن است روی همه‌ی امور و اتفاقات تعمیم داده شود یا شکلی محدودتر داشته باشد. ممکن است موافق با جبرگرایی (Determinism) باشد، باوری که براساس آن دلیل هر اتفاق، ازجمله تمام کارهایی که می‌کنیم، چیزی فراتر از خودمان است. از طرف دیگر، ممکن است موافق با تعیین‌گرایی (Indeterminism) باشد، باوری که براساس آن همه‌ی اتفاق‌ها نیاز به داشتن دلیل ندارند و بعضی اتفاقات را نمی‌توان با قوانین و اصول جهان توضیح داد.

تقدیرگرایی اگر تأکید داشته باشد که ما قادر به تغییر مؤثر اعمال خود نیستیم، با جبرگرایی در تضاد خواهد بود. از طرف دیگر، اگر تأکید داشته باشد که ما آزادی لازم برای انتخاب اعمال خود را نداریم با تعیین‌گرایی در تضاد خواهد بود.

جبرگرایی می‌گوید بااینکه اعمال ما توسط نیروهایی که ما هیچ کنترلی روی آنها نداریم تعیین می‌شوند، بااینحال همچنان اعمالمان می‌توانند در تغییر نتیجه‌ی اتفاقات مؤثر باشند. از طرف دیگر، تعیین گرایی می‌گوید بااینکه اتفاقاتی هستند که ما کنترلی روی آنها نداریم، ولی آزادی لازم را برای انتخاب نحوه واکنش به آنها داریم، بدون اینکه مجبور باشیم به طریقی خاص که تحت‌تأثیر نیروهایی فرای کنترل ما هستند واکنش دهیم.

دیدگاه سرنوشت‌باور می‌گوید اگر همه‌ی اعمال ما توسط نیروهایی فراتر از کنترل ما تعیین می‌شوند، بنابراین ما مسئول اعمال‌مان نیستیم. اگر ما در موقعیت‌هایی فراتر از کنترل‌مان قرار بگیریم، آن‌وقت برای انتخاب نحوه‌ی واکنش به آن آزاد نیستیم. این با نظریه‌ی اراده‌ی آزاد (اختیار) در تضاد است که می‌گوید ما برای انتخاب اعمال‌مان آزادیم و اعمال ما توسط نیرویی مستقل از اراده‌ی خودمان از پیش تعیین‌شده نیستند.

منبع