خوردن و آشامیدن در هندوستان نیز همانند دیگر فرهنگها حائز جایگاه ویژهای بوده و حائز ادب و روش ها و رسوم خاص میباشد. آداب میز خوراک از فرهنگی به نزاکت دیگر متفاوت است، اگرچه همیشه یک سری قوانین و آدابِ غذا خوردن در فرهنگها وجود دارد که باید کران رعایت شود. زمانی که در رستورانهای هند و یا خانههای ملت غذا میخورید باید آیین ها غذا خوردن را رعایت کنید.
کارد، چنگال و قاشق
اگرچه طباخی و پخت و پز کردن در آشپزخانههای کشور هندوستان مستلزم استفاده از وسایل و آلت بُرنده مشابه گونه ها کارد، چنگال و غیره میباشد که برای موارد گوناگون از آنها کاربرد میشود، اما بر اساس سنتی که در هندوستان وجود دارد هندیها به اثناء خوردن از قاشق و چنگال و کارد بهرهگیری نمیکنند. از عقیده آنها خوردن بسیاری از غذاها همانند انواع نانهای هندی و کاری (به گوشت پخته شده همراه با سبزیجات گفته میشود که با گونه ها سُسها سرو میشود) زمانی لذتبخش است که با دست خورده شود.
گفته میشود که شاه ایران، زمانی که سفری به هندوستان داشتهاند چنان تحت تأثیر این رسم مردم هند (غذا خوردن با دست و بدون به کارگیری قاشق و چنگال) قرار میگیرد که نکته جالبی را اظهار میدارد، وی میگوید: خوراک خوردن با قاشق و چنگال همانند این میباشد که به کمکِ یک برگرداننده عاشق شوی!
هندیها معمولاً خوراک خوردن با دست را این طور توجیه میکنند: خوراک ورجاوند است و باید با دست لمس شده و خورده شود تا لذتِ خوردنِ آن حس شود. غذایی که با کارد و چنگال خورده میشود هیچ لذتی ندارد. خوردن با دست از آدابِ غذا خوردن در هند به احصاییه میآید که دربایستن به تمرین و تجربه دارد و لازمه آن تمیز بودن دست میباشد. در ابتدا، دستها بویژه در سرنوشت ناخنها باید کاملاً شسته شوند.
در هندوستان، بلند بودن ناخن غیر بهداشتی محسوب میشود (البته بهجز در افرادی که مرتاض هستند)؛ از آنجایی که پاکیزه بودن دستها به اثناء خوراک خوردن از اهمیت زیادی برخوردار میباشد لذا تمام رستورانها در هند یک سینک فقط برای شستن دستها دارند و آن را طوری تعبیه کردهاند که در معرض دید عموم باشد، البته پس از شستن دست نباید دستان خویش را با حوله خشک کنید. یعنی دستان شما پس از شستن نباید با چیز دیگری تماس داشته باشد حتی حوله! به هنگام سفر کردن به هندوستان به یاد داشته باشید که حتی برای برداشتن و یا نوشیدنی از دست چپ کاربرد نکنید.
البته این پیشه برای شما مشکل به عقیده میآید بعد بهتر است به هنگام غذا خوردن انگار کنید دستِ چپِ شما را با زنجیری به دگمه پیراهنتان بستهاند شما نمیتوانید متعلق به بهرهگیری کنید! البته بعد از خوردنِ خوراک نیز باید دوباره دستان خویش را بشویید.
هنگام به کارگیری انگشتان دست، غذا بدست تکهای نان جمع شده و سریعاً به دهان گذاشته میشود. در هندِ شمالی، زمانی که غذای کاری خورده میشود نباید پروانه دهید که تمام انگشتان شما آغشته به آب و یا سُس گوشت شود و فقط از نوک انگشتان باید بهرهگیری شود، خم کردنِ راز لغایت اندازهای به سمت بشقابِ خوراک و یا کم و بیش کردن بشقاب غذا به دهان معمولاً قابل قبول میباشد. زمانی که از نانهای نازک و عریض ماند (چاپاتی، روتی و نان) همراه با خوراک کاربرد میشود، بهتر است با به کارگیری تکههای نان خوراک را در بشقاب جمع کرده لغایت سُس و روغن خوراک جذب نان شود.
البته تمام غذاهای هندی با دست خورده نمیشوند، غذاهایی که آبدار و یا باصطلاح آبکی میباشند مشابه سوپها با قاشق خورده میشوند. در هند شمالی، غذاهایی مانند برنج ممولاً با قاشق خورده میشوند. علاوه بر این، قاشق و چنگال معمولاً در مواردی که لازم است لغایت از یک ظرف بزرگتر و عمومی غذا برداشته شده و به تو ظرف خویش بریزید کاربرد میشود، زیرا در این باره کاربرد کردن از دست برای ریختنِ غذا به تو ظرفِ خود کمال بیادبی محسوب میشود. در قدیم، هندیها به کارگیری چنگال و چاقو را به اثناء سرو غذا بلد نبودند و از این افزار فقط در آشپزخانه بهرهگیری میکردند؛ قاشقها نیز معمولاً چوبی بودند و کمکم قاشقهای فلزی جایگزین آنها شدند.
دستِ راست
یک قانون مهم و پراهمیت در اثناء غذا خوردن این است که همیشه به هنگام خوراک خوردن و یا اخذ غذا، از دستِ راست خویش استفاده کنید. دست چپ، از نظر هندیها دستِ غیر تمیز و غیر بهداشتی به حساب میآید و استفاده کردن متعلق به هنگام صرف غذا بیادبی میباشد؛ زیرا هندیها بههنگام توالت رفتن از دستِ چپ برای شستن خود کاربرد میکنند از اینرو از نظر آنها این دست غیر بهداشتی میباشد.
از آنجایی که در آداب هندیها، جوتا- هر چیزی که با بزاق دهان در تماس قرار گرفته- پسندیده نمیباشد لذا زمانی که میخواهید خوراک را از دیس خوراک به تو بشقاب خویش بریزید فقط باید از دست چپ خود استفاده کنید و قاشق را در دستِ چپ خویش بگیرید. از دست راست نباید بهرهگیری شود زیرا دست راستِ شما به هنگام خوراک خوردن با دهان و بزاق دهان شما آلوده شده و جوتا میباشد!
در بعضی موارد، استفاده از دست چپ پذیرفته میباشد مانند زمانی که پیاز و یا موادی از این قبیل را به اتفاق با غذای خودمیل میکنید. البته در روستاها و مناطق بعید افتاده هند غذا خوردن با دست راست چندان جدی گرفته نمیشود و میتوان از دست چپ نیز استفاده کرد؛ همچنین در برخی اقوام هند، افرادی که چپ دست میباشند میتوانند با دستِ چپ خود خوراک بخورند
گوشت گاو و خوک:
تقریباً تمام هندوها، گاو را موجودی ورجاوند میدانند و گوشت گاو را نمیخورند، همانند مسلمانان که گوشت خوک را غیر بهداشتی و خوردن آن را ناروا میدانند. لذا در منوی (لیستِ) غذایی رستورانهایی که در مناطق نسبتاً قدیمیتر قرار دارند گوشت گاو و خوک دیده نمیشود و نباید از آنان تقاضای این گونه غذاها را کرد زیرا نوعی اهانت و توهین به حساب میآید.
سایر آیین ها :
در مناسبتها و مهمانیهای رسمی، رسم بر این است که تمامی کسان اجازه دهند در آغاز میزبان و یا کسان مسنتر- افراد مسنتر بر میزبان ارجحیت دارند- شروع به خوردن خوراک نمایند و سپس بقیه کسان شروع کنند. تمامی کسان باید قبل از خوردن خوراک و نشستن بر سر میز دستان خود را بشویند زیرا بعضی از غذاها ترجیحاً با دست خورده میشود.